ZEHİRLENMELER
- Zehirlenme
Nedir ?
- Sindirim
Yolu Zehirlenmeleri
- Solunum
Yolu Zehirlenmeleri
- Deri
Yolu Zehirlenmeleri
Herhangi bir kimyasal, organik
veya fiziksel madde vücuda girdikten sonra özelliğine göre yerel veya genel
hasar meydana getirerek, ölüme neden olabiliyorsa bu maddeye ZEHİR, olaya ise
ZEHİRLENME denir.
Yerel belirtiler:
- Sokulan, ısırılan, temas eden yerde
kızarıklık, şişlik, gerginlik, ağrı ve kaşıntı
Genel belirtiler:
- Vücut ısısının yükselmesi
(ateş),
- Tüm vücutta kızarıklık,
döküntü, kaşıntı,
- Solunum sıkıntısı, hızlı ve
zayıf atan nabız,
- Baş ağrısı, kulak çınlaması,
- Halsizlik, kendinden geçme,
gelişen bilinç kaybı,
- Şok, ölüm.
Zehir, vücuda bilerek (kasti)
veya bilinmeden(kazara), dört yoldan alınabilir:
1-Sindirim, 2-Solunum, 3-Deri ve
4-Kan yoluyla, olmak üzere.
Ağız yoluyla alınan her türlü
zehir etkisi yapan maddelerle meydana gelirler; bayat besinler, ilaçlar, alkol,
korozif (yakıcı, tahriş edici) maddeler ya da alerjik etki yapan maddeler vb.
İlkyardım:
* Eğer zehrin alınması üzerinden
henüz 30 dakika geçmemişse, o zaman kusturulur.
KUSTURMAK İÇİN:
- Tercih edilen kişinin
kendi parmağı ile küçük dilini dolayısıyla da öğürme refleksini
uyararak kusmasını sağlamaktır,
- Sıcağa yakın ılık su içirerek
de kusturma sağlanabilir (kişi bardağı kendisi tutarak içmelidir! başkası
tarafından içirilmemelidir!).
KUSTURULMAYACAK DURUMLAR:
- Asit veya bazik madde
(korozif madde) içeren sıvılar içilmişse,
- Petrol ürünleri
içilmişse,
- Bilinci kapalı ise.
* Kusturulduktan sonra soğuk veya
sıcak olmayan su içirilir, kusturulmayacak durumlarda da yine su içirilir.
* Hastaneye götürülür, özellikle
korozif madde içmiş kişilerin mutlaka hastane tedavisine gereksinimleri vardır:
* Ne yapılacağına karar
verilemeyen durumlarda mutlaka ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ aranmalıdır. Merkez
aranmadan önce aşağıdaki bilgiler toplanmalıdır:
- Zehirlenme ne ile
meydana geldi, kutu veya prospektüs varsa yanınızda olmalı,
- Kutudaki / şişedeki
miktar ne kadar kalmış, daha önce ne kadarmış, çevreye saçılmış mı?
- Zehir ne zaman alınmış,
hastanın durumu nasıl?
BESİN ZEHİRLENMELERİ
Bakteri veya bakteri salgıları
(toksinleri ) ile oluşan zehirlenmelerdir. Bulantı-kusma, kramp şeklinde karın
ağrısı ve ishal (diyare) ile seyrederler. Bunlar:
SALMONELLA:
Kontamine (enfeksiyonla bulaşmış)
et, süt ve yumurta ile bulaşır. Yendikten 12-24 saat sonra ani bulantı-kusma,
karın ağrısı, ishal ile kendini gösterir.
Tedavi: Herhangi bir
tedavisi yoktur. 2-3 günde kendiliğinden geçer. Antibiyotik verilmez.
* Aşırı ishal ve kusmaya bağlı
olarak dehidratasyon gelişmişse içecek şeyler verilerek kaybedilen sıvı yerine
konur.
* Yemek hazırlanırken kapların
temiz olmasına dikkat edilir ve iyi pişirilirse salmonella enfeksiyonu önlenebilir.
STAFİLOKOK:
En sık rastlanan besin
zehirlenmesidir. Karbonhidratlı, sütlü ve şekerli yiyeceklerin yenilmesi sonucu
görülür. Örneğin: muhallebi, dondurma, mayonez gibi. Yendikten 2-6 saat
sonra bulantı-kusma ile kendini gösterir (ishal nadiren görülür).
Tedavi: Herhangi bir
tedavisi yoktur. 4-6 saatte kendiliğinden geçer.
Önlenebilmesi için; özellikle
sütlü tatlılar ve kaynatılmadan pişirilen yemekler hazırlandıktan sonra uzun
süre, fırında veya ısıtma tepsilerinde bekletilmemelidir.
CLOSTRİDİUM PERFRİNGENS:
Büyük miktarda hazırlanan
yiyeceklerin oda ısısında, etkisiz buharda bekletilmesi veya yeterince soğuk
ortamda muhafaza edilmemesi sonucunda ürer. Veya mikroorganizmanın bulaştığı
balıklarla hastalık ortaya çıkar. Yendikten 8-10 saat sonra bulantı, karında
kramp şeklinde ağrı ve ishal ile kendini gösterir.
Tedavi: 24 saate kadar
kendiliğinden iyileşir.
* Dehidratasyon kontrol
altına alınır, hastaya, daha öncede bahsedildiği gibi bol sıvı şeyler içirilir
ve bu arada tuz ve elektrolit kaybını yerine koymak için de bir bardak suya bir
miktar tuz ve yemek karbonatı konarak içirilir. Ya da bu amaçla kola, tuzlu
ayran, meyve suları, maden suyu içirilebilir. Mümkün olduğunca tüm sıvı kaybı
bu içeceklerle karşılanmayıp suyla desteklenmelidir.
İYİ YIKANMAMIŞ, YEMEK
KAZINTISI KALMIŞ KAPLAR GENELLİKLE BESİN
ZEHİRLENMESİNE YOL AÇAN EN ÖNEMLİ FAKTÖRDÜR.
Cl. BOTULİNUM ( BOTULİSMUS ):
Genelllikle iyi konservelenmemiş
yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülen en tehlikeli (hatta ölümcül) olan besin
zehirlenmesidir. Yenildikten 24 saat sonra belirtiler görülebilir. İshal
görülmez, kabızlık (konstipasyon) olabilir. Botulismusta, sinirlerden kaslara
giden uyarılar engellenmekte ve bunun sonucunda şiddetli halsizlik, paralizi
(kuvvet kaybı) ve ölüm görülebilmektedir.
Belirtileri:
- Ağız ve boğaz kuru ve
ağrılıdır,
- Kişi gözlerini odaklamada
zorluk çeker (çift görme, bulanık görme olabilir)
- Bitkinlik, yutma ve konuşma
güçlüğü
-Halsizlik veya kuvvet kaybı
- Göz hareketlerinde kısıtlılık,
göz bebeklerinde genişleme
- Solunum kaslarında paralizi,
solunum güçlüğü
- Konuşamama, başın ön kısmında
hissedilen baş ağrısı
İlkyardım:
* ABC kontrol edilir ve
devamlılığı sağlanır
* Olanak varsa oksijen verilir
* Gerekiyorsa suni solunum
yapılır
* Acilen hastaneye
götürülmelidir. Mutlaka antitoksin yapılması gerekir.
DEHİDRATASYON: Aşırı kusma
ve ishal sonucu, vücuttan fazla miktarda sıvı ve elektrolit kaybı olur. Buna
bağlı olarak cilt, dudaklar ve dil kurur. Cildin kuruluğunu anlamak üzere el
üzerindeki deri, baş parmak ve işaret parmağı arasında tutulur, bırakıldığında
deri hemen eski halini alıyorsa o zaman sorun yoktur, eğer eski halini alma
süresi uzuyorsa, o zaman fazla miktarda sıvı kaybı vardır ve hemen tedavi
edilmezse hipovolemik şok gelişebilir.
Tüp gaz, egzoz gazı
(karbonmonoksit), duman ve diğer zehirli gazların solunması sonucunda görülür.
Özellikle renksiz ve kokusuz zehirli gazlarla meydana gelen zehirlenmelerde
kişide görülen belirtilerin saptanması hayat kurtaracaktır.
Belirtileri:
-Baş ağrısı, baş dönmesi, kulak
çınlaması, kendinden geçme, bulantı-kusma, deride renk değişimi.
İlkyardım:
* Öncelikle kaynak kapatılır,
havalandırma sağlanır, kişi temiz havaya çıkartılır.
* Yüzüne su serpilebilir, kolları
açılıp kapatılabilir,
* Gerekiyorsa suni solunum ve
kalp masajı yapılır,
* Mutlaka hastaneye götürülür.
Kremler, tozlar, sıvılar ile
temas sonucu, ya da ısırma, sokma, enjeksiyon ile meydana gelir. Etkilenme
durumuna göre yerel veya genel belirtiler görülebilir.
İlkyardım:
* Etken madde krem veya toz
şeklindeyse, bol akan su ile yıkanır; yara varsa üzeri steril gazlı bezle
kapatılır.
* Yerel belirtiler giderek
yayılıyor ve genel belirtiler görülüyorsa, kişi derhal bir sağlık kuruluşuna
götürülür. (Kişide gelişmekte olan alerjik şoka karşı sağlık kuruluşunda
semptomatik tedavi uygulanmalıdır, aksi halde kişi kaybedilebilir. Hastaneye
götürürken bilinç kapanırsa koma pozisyonu verilir veya ABC nin devamlılığı
sağlanır.)
Kedi ve Köpek Isırmaları: KUDUZ
tehlikesi vardır. Bu gibi durumlarda ısırılan yer ilk önce bol su ile
sabunlanıp köpürtülerek en az 5 dakika yıkanır.
Aşı yaptırılır. Mümkünse hayvan
gözetim altında tutulur, eğer 10 gün içinde ölürse aşıya devam edilir, 10 günü
geçmesine rağmen hayvan ölmemişse, aşıya gerek yoktur. Hayvan bulunamamışsa,
aşı mutlaka yaptırılmalıdır.
Yılan Sokması: İki derin
diş izi yılanın zehirli olduğunu gösterir. Bu durumda sokulan yerin altından ve
üstünden venöz turnike yapılarak, zehrin dolaşıma katılımı yavaşlatılır.
Ağzında yara ve çürük dişi olmayan bir kişi yara yerinden zehri emip
tükürebilir. Organ hareketsiz halde ve sarkıtılarak tutulur. Kişi mümkün
olduğunca sakin tutulmaya çalışılmalıdır. Hastaneye götürülmelidir ve tetanos
aşısı yaptırılmalıdır.
VENÖZ TURNİKE: Enli
kumaş veya kravat, yılanın soktuğu yerin hemen altından ve üstünden bağlanır.
Ancak dolaşım engellenmeyecek şekilde bağlanmalıdır. Bunun için bacakta ise
ayak, kolda ise el parmaklarına bakılır morarma varsa, hemen
gevşetilir.
Akrep Sokması: Sokulan
yere amonyak veya su ile bulamaç yapılmış yemek karbonatı sürülebilir. Venöz
turnike uygulanabilir. Hastaneye götürülmelidir.
Arı Sokması: Sabunlu su
ile yıkanabilir veya antiseptik ile silinebilir. İğne çıkarılabilecek
durumdaysa cımbızla çıkarılır aksi halde, zorlanmaz.
Yerel belirtiler genel
belirtilere dönüşüyorsa, vakit kaybedilmeden hastaneye götürülmelidir.
Deniz Kestanesi Batması:
Bu durumda organ (genelde ayak), yanmayacak şekilde dayanabileceği kadar (45°
C) sıcak su içine daldırılarak, 20-30 dakika (ağrı dininceye) kadar bekletilir.
Sıcak dikeni eritir.
Denizanası
Teması: Denizanası ve deniz şakayıklarının nematokist denilen
vantuzlarındaki çengellerle cilde tutunurlar, bunların zarar verilmeden
uzaklaştırılması için: önce alkol (ya da sirke veya deniz suyu) ile yıkanır,
sonra üzerine pudra ekilir, varsa çiğ et konarak yumuşatılır ve bıçağın tersi
veya tahta çubukla deriden sıyrılır. Ya da o kısım doğrudan musluk suyu ile
yıkanabilir; tatlı su vantuzları patlatacağından kişi rahatlayacaktır.
DİKKATİNİZE:Yurt
dışında böcek sokmaları nedeniyle anaflaktik şok dediğimiz alerjinin ağır
seyrettiği kişilerde bu seyri hafifletmek üzere yanlarında taşıyabilecekleri alerji kutusu (kiti, seti) vardır. Hekim
tarafından önerilen ve yapabilme eğitimini alan kişiler, böcek soktuğunda,
hemen enjektördeki hazır ilacı kendileri yaparak ve hapı alarak durumlarının
kötüleşmesini önleyebiliyorlar.
0 yorum:
Yorum Gönder